مولتی‌متر کلمپی (Clamp Meter) نوعی از مولتی‌متر دیجیتال است که علاوه‌بر اندازه‌گیری ولتاژ، مقاومت و سایر پارامترهای الکتریکی، امکان اندازه‌گیری جریان برق (AC یا DC) را بدون نیاز به قطع سیم‌کشی فراهم می‌کند. این دستگاه با داشتن فک گیره‌ای شکل، جریان را از طریق القای مغناطیسی اندازه‌گیری کرده و به همین دلیل برای برق‌کاران صنعتی و تکنسین‌های نگهداری بسیار کاربردی و ایمن است. در این مقاله با ساختار و ویژگی‌های مولتی‌متر کلمپی، تفاوت آن با مولتی‌متر معمولی، کاربردهای متداول و روش صحیح استفاده آشنا می‌شوید.
ویژگی‌های کلیدی مولتی متر کلمپی
در ابتدا مولتی‌مترهای کلمپی فقط برای اندازه‌گیری جریان طراحی شده بودند، اما مدل‌های دیجیتال امروزی قابلیت‌های بسیار بیشتری دارند. برخی ویژگی‌های مهم آن‌ها عبارتند از:
- فک اندازه‌گیری جریان: بخش اصلی برای اندازه‌گیری جریان عبوری از سیم.
- مانع لمسی: برای محافظت انگشتان در برابر شوک‌های الکتریکی.
- دکمه Hold: نمایش عدد فعلی را ثابت نگه می‌دارد.
- کلید چرخشی (روتاری): برای انتخاب نوع اندازه‌گیری.
- نمایشگر دیجیتال: اعداد خوانا و دقیق را نمایش می‌دهد.
- دکمه نور پس‌زمینه: برای استفاده در محیط‌های کم‌نور.
- Min/Max: ثبت حداقل، حداکثر و میانگین مقدار اندازه‌گیری.
- دکمه جریان هجومی (Inrush): اندازه‌گیری جریان راه‌اندازی موتورها و تجهیزات.
- دکمه صفر کردن (Zero): حذف افست DC و انتخاب توابع زرد با دکمه Shift.
- اهرم باز و بسته کردن فک‌ها.
- علامت‌گذاری تراز: برای دقت بیشتر هنگام قرار دادن سیم داخل فک.
- درگاه‌های پراب ولتاژ و مقاومت.
- ورودی پراب جریان انعطاف‌پذیر (مانند iFlex).
نحوه استفاده از مولتی متر کلمپی
استفاده صحیح از این دستگاه ترکیبی از دانش فنی و مهارت عملی است. ابتدا مطمئن شوید که حالت اندازه‌گیری صحیح انتخاب شده است (جریان، ولتاژ، مقاومت و ...).
برای اندازه‌گیری جریان، با فشار دادن اهرم فک را باز کرده و آن را فقط دور یک سیم قرار دهید (نه کل کابل). این کار بدون تماس مستقیم، جریان عبوری از آن سیم خاص را نمایش می‌دهد.
برای ولتاژ و مقاومت، از پراب‌ها استفاده کنید و آن‌ها را در درگاه‌های مربوطه قرار دهید.
همیشه اصول ایمنی را رعایت کنید؛ مثلاً پیش از اتصال پراب‌ها جریان برق را قطع کنید و هرگز از محدوده اندازه‌گیری مجاز دستگاه فراتر نروید.
برای دقت بالا، سیمی که درون فک قرار می‌گیرد باید تنها یک رشته باشد؛ قرار دادن چند سیم در فک باعث خطا می‌شود. برای اندازه‌گیری ولتاژ، نوک پراب‌ها را به دو نقطه موردنظر (مثلاً فاز و نول) وصل کنید تا ولتاژ بین آن دو نمایش داده شود.
کالیبراسیون منظم و نگهداری صحیح دستگاه نقش مهمی در حفظ دقت و عمر آن دارد. همچنین شناخت قابلیت‌های دقیق مدل دستگاه شما به کارایی بیشتر آن کمک می‌کند.
چرا از مولتی متر کلمپی استفاده کنیم؟
دو دلیل اصلی محبوبیت این دستگاه عبارتند از:
- ایمنی: نیازی به برش سیم یا وارد کردن پراب به صورت سری برای اندازه‌گیری جریان نیست.
- راحتی: مدار را خاموش نمی‌کنید و کار با سرعت بالاتر انجام می‌شود.
مولتی متر دیجیتال فقط می‌توانند جریان تا حدود ۱۰ آمپر را برای چند ثانیه اندازه‌گیری کنند، اما کلمپ‌مترها برای اندازه‌گیری جریان‌های بالا (مثلاً ۶۰۰، ۱۰۰۰ یا حتی ۱۴۰۰ آمپر) طراحی شده‌اند. با پراب‌هایی مثل iFlex حتی تا ۲۵۰۰ آمپر نیز امکان‌پذیر است.
کاربردهای مولتی متر کلمپی
کاربرد این ابزار در زمینه‌های مختلفی از جمله تجهیزات صنعتی، تابلوهای کنترل، سیستم‌های برقی خانگی، تجاری و صنعتی، و همچنین سیستم‌های تهویه مطبوع صنعتی بسیار گسترده است. بیشتر برای نصب، سرویس و نگهداری سیستم‌ها استفاده می‌شود و در عیب‌یابی بسیار مفید است.
انواع مختلف مولتی‌متر کلمپی
مولتی‌مترهای کلمپی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- کلمپ‌های ترانسفورماتور جریان (CT): فقط جریان AC را اندازه‌گیری می‌کنند.
- کلمپ‌های اثر هال (Hall Effect): جریان AC و DC را هر دو اندازه می‌گیرند.
- کلمپ‌های انعطاف‌پذیر (Rogowski Coil): مخصوص جریان AC و مناسب برای فضاهای محدود هستند.
در نوع Hall Effect، فک‌ها میدان مغناطیسی اطراف سیم را تقویت کرده و با حسگر اثر هال، آن را به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌کنند. ویژگی مهم آن‌ها، امکان "صفر کردن" برای حذف تداخلات مغناطیسی خارجی است.
منبع >source